Αναμνήσεις του Δημήτρη Στεργίου
 |
| Η ταπεινότητά μου το 1960 ως επικεφαλής του (εξαταξίου τότε) Γυμνασίου Αρένων της
Παλαμαϊκής Σχολής |
Νόστιμον ήμαρ στην … παρέλαση της Παλαμαϊκής Σχολής ύστερα από 65 χρόνια!
Καθώς, ανήμερα της εθνικής εορτής της 28ης Οκτωβρίου 1940 και την επόμενη ημέρα, κοίταζα φωτογραφικά στιγμιότυπα από την παρέλαση των σχολείων της Ιεράς Πόλεως του Μεσολογγίου, που είχε αναρτήσει ο άξιος και φιλόξενος μεσολογγίτικος έντυπος και ηλεκτρονικός Τύπος και ιδιαίτερα εκείνη με την προπορευόμενη μαθήτρια να κρατά την πινακίδα «Παλαμαϊκή Σχολή – 1ο ΓΕΛ Μεσολογγίου» της καρδιάς μου θυμήθηκα αυτό που είπε ο Προμηθεύς στον Ερμή στο έργο «Προμηθεύς Δεσμώτης» (στίχος 981) του Αισχύλου «ἀλλ᾽ ἐκδιδάσκει πάνθ᾽ ὁ γηράσκων χρόνος", που σηματοδοτεί το δίδαγμα ότι «η γήρανση, δηλαδή ο χρόνος που περνά, διδάσκει τα πάντα, δηλαδή η εμπειρία που αποκτά κανείς με τα χρόνια διδάσκει, προσφέρει γνώσεις, σοφές συμβουλές και, φυσικά, συγκρίνει εύστοχα.
Επίσης, θυμήθηκα τα πονεμένα λόγια του Ορέστη για τις συμφορές του στο έργο πάλι του Αισχύλου «Ευμενίδες» (στίχος 286) στον ναό του Απόλλωνα στους Δελφούς, όπου είχε καταφύγει ικέτης μετά τον φόνο του Αίγισθου και της μητέρας του Κλυταιμνήστρας «χρόνος καθαίρει πάντα γηράσκων ὁμοῦ ", δηλαδή, «όλα ο καιρός όσο γερνά και πάει, τα σβήνει μαζί», με το δίδαγμα ότι ο χρόνος καθαρίζει, εξαγνίζει μαζί, δηλαδή αποκαλύπτει την αλήθεια, αποκαθιστά την αλήθεια και κρίνει την αξία των γεγονότων και των ανθρώπων.
Διαφορές σε εκδηλώσεις …
Αυτός ο χρόνος των 65 ετών, Κοιτάζοντας την παρατιθέμενη πρώτη φωτογραφία από την παρέλαση στις 28 Οκτωβρίου 2025, αυτός ο γηράσκων χρόνος που κύλισε από το 1965 έως σήμερα, με γύρισε στην Ιερά Πόλη του Μεσολογγίου, όπου στην παρέλαση για την εθνική εορτή της 28ης Οκτωβρίου 1960 συμμετείχε και το (εξατάξιο και μοναδικό τότε) Γυμνάσιο Αρρένων της Παλαμαϊκής Σχολής με επικεφαλής (μακριά από εμένα κάθε σκέψη για … περιαυτολογία με την ανάρτηση της σχετικής φωτογραφίας κάθε σχεδόν χρόνο την ίδια ημέρα!) την ταπεινότητά μου ως σημαιοφόρου (βλέπε δεύτερη φωτογραφία) και ως παραστάτες τους άλλους πέντε μαθητές, οι οποίοι κι εκείνοι είχαν πρωτεύσει το προηγούμενο σχολικό έτος στις αντίστοιχες κατώτερες τάξεις.
 |
| Στιγμιότυπο από τη λιτή, όπως φαίνεται, εκδήλωση για την Εορτή της Σημαίας στις 27 Οκτωβρίου 2025, με καμιά σχεδόν σχέση με εκείνη του 1960, που έγινε στο επιβλητικό κτίριο της Παλαμαϊκής Σχολής που σήμερα είναι ένα ερείπιο -ντροπή! |
Κοιτάζοντας τι; φωτογραφίες με στιγμιότυπα από τη λαμπρή εκδήλωση για την Εορτή της Σημαίας, η οποία διοργανώθηκε στις 27 Οκτωβρίου 2025 από το 1ο Λύκειο Ιεράς Πόλεως Μεσολογγίου – Παλαμαϊκή Σχολή (διάδοχο του εξαταξίου τότε Γυμνασίου Αρρένων της Παλαμαϊκής Σχολής) στην Αίθουσα Συνεδριάσεων της Περιφερειακής Ενότητας Αιτωλοακαρνανίας και κατά την οποία έγινε, μεταξύ άλλων, ο ορισμός του σημαιοφόρου και παραστατών και η παράδοση της σημαίας για την παρέλαση της 28ης Οκτωβρίου καθώς επίσης απονομή αριστείων προόδου, βραβείων προόδου, και επαίνων στους μαθητές και μαθήτριες που διακρίθηκαν κατά το προηγούμενο σχολικό έτος, θυμήθηκα ότι την ίδια ημέρα, στις 27 Οκτωβρίου 1960, είχε διοργανωθεί, όπως και σε όλα τα γυμνάσια της χώρας η Εορτή της Σημαίας, η οποία ήταν αλλιώτικη από αυτή που δείχνει τουλάχιστον η φωτογραφία.
Δηλαδή, θυμήθηκα ότι η εκδήλωση της Εορτής της Σημαίας στις 27 Οκτωβρίου 1960 (που την έζησα έως τα φυλλοκάρδια μου!) , πέρα από σχολική, ήταν και μία έντονη κοινωνική και πνευματική εκδήλωση. Τότε, η εκδήλωση αυτή έγινε και γινόταν στο στεγασμένο άνετο γυμναστήριο που ήταν στο τεράστιο εξωτερικό χώρο και παράπλευρα με το ιστορικό κτίριο της Παλαμαϊκής Σχολής. Ύστερα, στην εκδήλωση αυτή, πέρα από τις γνωστές αρχές (νομάρχης, δήμαρχος, εκπρόσωπος της Αστυνομίας, της Εκκλησίας, εκπρόσωποι δημόσιων οργανισμών), συμμετείχαν απροσκλήτως εκπρόσωποι επιχειρηματικών, εμπορικών, πολιτιστικών και πνευματικών φορέων της πόλης καθώς (και κυρίως) επιφανείς προσωπικότητες και γόνοι ιστορικών οικογενειών του Μεσολογγίου ως χορηγοί, δηλαδή ως αθλοθέτες (χρηματικά βραβεία, τιμητικές διακρίσεις, τιμητικές πλακέτες, σπάνια βιβλία κλπ) για τους άριστους μαθητές, τα οποία αντάμειβαν ηθικώς και υλικώς τους μαθητές που είχαν αριστεύσει σε συγκεκριμένα μαθήματα, όπως στα αρχαία ελληνικά, τα νέα ελληνικά, την ιστορία κλπ. Δηλαδή τότε, η αριστεία δεν ήταν … «ρετσινιά»! Ακόμα, θυμήθηκαν ότι η εκδήλωση της Εορτής της Σημαίας γινόταν και στο (τότε εξατάξιο) Γυμνάσιο Θηλέων, το οποίο λειτουργούσε χωριστά και σε ξεχωριστό … μακρινό κτίριο!
… αλλά και σε αποτελέσματα!
Ειλικρινά χάρηκα, παρά τις παραπάνω διαφορές που επέφερα ο χρόνος δεκαετιών, που συνεχίζεται αυτή η εκδήλωση της Εορτής της Σημαίας, μολονότι κι αυτή, όπως κι άλλες παλαιότερες εκπαιδευτικές και παιδαγωγικές δραστηριότητας, έχει βρεθεί στο στόχαστρο μερίδας εκπαιδευτικού νιχιλισμού για κατάργηση (στις 27 Οκτωβρίου 2025 η ψυχοπαιδαγωγός και ιδιοκτήτρια παιδικού σταθμού Ασπασία Σκουφίδη τόνισε μεταξύ άλλων ότι: «Ήρθε η ώρα να πούμε όχι στις εθνικές επετείους στον παιδικό σταθμό και στο νηπιαγωγείο»!!!)
Ύστερα από όλα αυτά προφανώς θα διερωτηθήκατε: Και καλά πού «κολλάνε» όλα αυτά τα παραπάνω για τα λόγια του Προμηθέα προς τον Ερμή και του Ορέστη στους Δελφούς για «γηράσκοντα», «εκδιδάσκοντα» και «καθαίροντα χρόνον», με το δίδαγμα ότι τελικά αποκαλύπτεται με τιςπολυκλαιρινές γνώσεις και εμπειρία η σοφία και αλήθεια; Θα επικαλεσθώ την απάντηση «πρὸς γὰρ τὸ τελευταῖον ἐκβὰν ἕκαστον τῶν πρὶν ὑπαρξάντων κρίνεται» του Δημοσθένη στον λόγο του «Α΄ Ολυνθιακός». Διότι, αυτό το άθλιο τελευταίο εκπαιδευτικό εκβάν το συμπύκνωσε η διακεκριμένη καθηγήτρια Ιστορίας στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Μαρία Ευθυμίου σε μια συζήτηση που είχε με τους δημοσιογράφους το τέλος Δεκεμβρίου του 2017 σε ένα εστιατόριο στο Κουκάκι, η οποία δημοσιεύθηκε στις αρχές Ιανουαρίου του 2018 σε όλες σχεδόν τις αθηναϊκές εφημερίδες με την ακόλουθη διαπίστωση: «…Καμία σύγκριση με παλαιότερα. Ο απόφοιτος δημοτικού του σχολείου της γειτονιάς πριν από 40 χρόνια ήξερε πολύ περισσότερα από πολλούς αποφοίτους λυκείου σήμερα. Μετά το 1980 αποφασίσθηκε το κλίμα αυτό προκειμένου «να μην επιβαρυνθεί η ψυχή των παιδιών». Είναι κι αυτό άλλη μία έκφανση της δήθεν «αριστερής» πλευράς μας. Δηλαδή, του τίποτα»!
Τι δεν είχε η θαυμαστή σε αποτελέσματα παιδεία του 1960
Τίποτα, λοιπόν, σε σχέση με τα προϋπάρξαντα θαυμαστά επιτεύγματα στο Γυμνάσιο της Παλαμαϊκής Σχολής Μεσολογγίου πριν από 65-70 χρόνια για τα οποία μπορώ να μιλήσω καθώς ήμουν μαθητής, όταν δεν είχε τίποτα απ΄ αυτά τα σημερινά:
-δεν είχε τη σημερινή πραγματική δωρεάν παιδεία της Φινλανδίας και την κατ΄ευφημισμόν της Ελλάδος.
-δεν είχε την υψηλή (πάνω από 4%) δαπάνη, ως ποσοστό του ΑΕΠ, για την παιδεία (είχε μόνο 1,8% του ΑΕΠ!).
-δεν είχε τη σημερινή σχέση δασκάλου προς μαθητές, η οποία, σύμφωνα με την Eurostat, σε μερικές περιπτώσεις είναι χαμηλότερη από τον μέσον κοινοτικό όρο. Σύμφωνα με στοιχεία του παρατιθέμενου πίνακα, τότε, το 1960, σε κάθε καθηγητή αντιστοιχούσαν 42 μαθητές, ενώ σήμερα περίπου 7 ή 8!!!
-δεν είχε ικανοποιητικές αμοιβές και υποφερτό βιοτικό επίπεδο των εκπαιδευτικών!
-δεν είχε, πέρα από το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο και τις Επιτροπές Παιδείας στο υπουργείο, Αρχή Διασφάλισης και Πιστοποίησης Ποιότητας στην Ανώτατη Εκπαίδευση (έως το 2006), Εθνική Αρχή Ανώτατης Εκπαίδευσης (ιδρύθηκε το 2013), Εθνική Αρχή Ανώτατης Εκπαίδευσης (ιδρύθηκε το 2020), Εθνικός Οργανισμός Εξετάσεων (ιδρύθηκε το 2013). Επιτροπή Εκπαιδευτικής Υπηρεσίας, Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής κι άλλες!
-δεν είχε τις σημερινές μειωμένες ώρες διδασκαλίας (στην Ελλάδα, οι εκπαιδευτικοί στην κατώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση πρέπει να διδάσκουν 613 ώρες ετησίως, που είναι κάτω από τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ που είναι 706 ώρες ετησίως)
-Δεν είχε οι μαθητές με υψηλό κοινωνικό, οικονομικό και το πολιτισμικό επίπεδο της οικογένειάς τους, που επικαλούνται σήμερα για να δικαιολογήσουν τις απογοητευτικές επιδόσεις των μαθητών μας στο πρόγραμμα PISA ή τον καλπάζοντα μετά τη μεταπολίτευση λειτουργικό αναλφαβητισμό.
-δεν είχε μαθητές με δικό τους δωμάτιο στο σπίτι τους, με ένα ήσυχο μέρος για να μελετάνε, με βαθμίδα εκπαίδευσης των γονιών τους ή πολλά οικογενειακά αυτοκίνητα, βιβλία στο σπίτι, έργα τέχνης, μουσικά όργανα ή πλυντήριο πιάτων. Οι μαθητές τους είχαν χωράφια, στάνες, ψαρόβαρκες, κουρεία, παντοπωλεία, ταβέρνες, κάρα κλπ
-Δεν είχαν οι καθηγητές μας πολλά από τα σημερινά. Είχαν όμως οι καθηγητές μας όλα αυτά που έκαναν το σύστημα εκπαίδευσης να έχει πραγματικό δημόσιο χαρακτήρα κι όχι όπως τάχα σήμερα στην Ελλάδα, όταν λοιδορείται η δωρεάν παιδεία με ένα ιδιωτικό κόστος (φροντιστήρια κλπ) ανά μαθητή Γυμνασίου ξεπερνά το ποσό των 600 ευρώ μηνιαίως και του Λυκείου το ποσό των 1.000 ευρώ μηνιαίως, ενώ τη δημόσια δαπάνη είναι πάνω από 4.000 ευρώ ετησίως ανά μαθητή!!! Σημειώνεται ότι, όπως προκύπτει από επιστημονικές μελέτες και έρευνες το 80% του μαθητών των Γυμνασίων και το 100% των Λυκείων πηγαίνουν στα φροντιστήρια, ενώ τα κατ΄ οίκον μαθήματα αρχίζουν ακόμα και από την Πρώτη Τάξη του Δημοτικού!!!
Εκ βαθέων διαπιστώσεις και του Κώστα Γεωργουσόπουλου
Και για να χαρακτηριστώ ως … «οπισθοδρομικός» μία σημαντική διαπίστωση του φιλολόγου, κριτικού θεάτρου και συνεργάτη (επιφυλλιδογράφος, κριτικός κλπ) στις εφημερίδες «Βήμα» και «Νέα» από το 1971 (ήμασταν μαζί από τότε!) Κώστα Γεωργουσόπουλου (απεβίωσε το 2024) σε άρθρο του που δημοσιεύθηκε στα «Νέα» (27 Αυγούστου 2011) με τίτλο «Ολική επαναφορά», που ήταν συνέχεια των κοινών προβληματισμών για το κατάντημα της ελληνικής παιδείας, τους οποίους η ταπεινότητά μου παρουσίαζε με απογοήτευση σε ειδική στήλη στον «Οικονομικό Ταχυδρόμο» και σε σχόλια στο «Βήμα» και τα «Νέα» επί … τριάντα χρόνια, σε όλα τα βιβλία μου και ιδιαίτερα στο τελευταίο «2081: Ελλάς χωρίς Έλληνες!». Και σπεύδω να διευκρινίσω ότι ο Κώστας Γεωργουσόπουλος δεν ήταν «οπισθοδρομικός» και «καπιταλιστής»! Καταγόταν από χωριό της Λαμίας και ο πατέρας του (κι αυτός φιλόλογος), που εξορίσθηκε κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου, τού άφησε ως περιουσία με πλούσια … μαρξιστική βιβλιοθήκη!
Σο άρθρο αυτό, ο Κώστας Γεωργουσόπουλος παρουσίαζε αναμνήσεις του από την εποχή που έδωσε εισαγωγικές εξετάσεις στη Φιλοσοφική Σχολή, το 1955 (τότε η ταπεινότητά μου έδωσε εξετάσεις με άριστα για εισαγωγή στο Γυμνάσιο!). Αφηγείται παραστατικά το κλίμα που επικρατούσε το πρώτο μισό της δεκαετίας του 1950 στη Λαμία, στην οποία τελείωσε το εξατάξιο γυμνάσιο, αμέσως μετά τον εμφύλιο. Γράφει, λοιπόν, μεταξύ άλλων:
«Το Γυμνάσιο αρρένων λειτουργούσε με τμήματα 80-90 μαθητών το καθένα, αλλά και με μερικούς (όχι λίγοι πάντως) φωτισμένους καθηγητές …). Σε μια εποχή που στην πόλη όπου μεγάλωνα δεν υπήρχε δημοτική ή άλλη βιβλιοθήκη, ούτε ωδείο, ούτε μουσείο, ούτε μια αίθουσα τελετών, όπου μας τρομοκρατούσαν ο χωροφύλακας και ο παπάς ώστε να μην πηγαίνουμε σινεμά (εκτός ομαδικά με το σχολείο) και να πηγαίνουμε – με ποινή, αν δεν γραφόμασταν, αποβολή – στο κατηχητικό σχολείο, όταν για να γράψουμε διαγωνίσματα φέρναμε από το σπίτι τις κόλλες, πληρώναμε τα σχολικά βιβλία και κουρευόμαστε σαν γίδια με την ψιλή. Οταν η κυκλοφορία ήταν επιτρεπτή τον χειμώνα έως τις εννέα το βράδυ και φορούσαμε υποχρεωτικά πηλήκια με τον αριθμό μαθητολογίου στο γείσο, όταν σε κάθε εκατό νοικοκυριά υπήρχε τηλέφωνο και σε κάθε 300 σπίτια ραδιόφωνο, μάθαμε γράμματα γερά και πολλά…»
Και το άρθρο αυτό καταλήγει ως εξής:
«Από τους συμμαθητές του γυμνασίου με τα ξέχειλα τμήματα, το 70% εισήχθησαν στα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα (ΑΕΙ): Πολυτεχνείο, Νομική, Ιατρική, Οδοντιατρική, Ανωτάτη Γεωπονική, Εμπορική, Μηχανικοί Πολεμικής Αεροπορίας. Κανένας δεν έφυγε στο εξωτερικό για σπουδές, πού χρήματα και πού τότε υποτροφίες! Από αυτούς πολλοί ανέβηκαν στην πανεπιστημιακή έδρα, έγιναν γενικοί διευθυντές υπουργείων, βουλευτές, πρόεδροι στις επιστημονικές τους εταιρείες…»
