Αναμνήσεις του Δημήτρη Στεργίου
 |
Στιγμιότυπο (Θερμοπύλες) από την εκδρομή της τελευταίας τάξης των μαθητών του Γυμνασίου της Παλαμαϊκής Σχολής Μεσολογγίου το 1961
Οι αείμνηστοι καθηγητές του Γυμνασίου της Παλαμαϊκής Σχολής Μεσολογγίου εφάρμοζαν, σε πείσμα των περιορισμών και των δυσκολιών της εποχής, ένα παιδαγωγικό σύστημα που ύστερα από μια δεκαετία προώθησαν, με συναίνεση όλων των κομμάτων, οι φινλανδικές αρχές μετά τη διαπίστωση ότι για την επιτυχία ενός εκπαιδευτικού συστήματος δεν αρκεί ο τρόπος οργάνωσης, αλλά χρειάζονται η γενικότερη νοοτροπία και αξίες από τις οποίες εµφορείται η εκπαιδευτική κουλτούρα, στοιχεία που στη συνέχεια γκρέμισαν οι ελληνικές κυβερνήσεις με τις αλλεπάλληλες εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις για βιωματικές και ιδεολογικές σκοπιμότητες!
Οι διαχρονικά εντυπωσιακές επιδόσεις των Φινλανδών µαθητών στο διεθνές Πρόγραμμα PISA (Program for International Student Assessment) που διοργανώνει από το 2000 ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπττυξης (ΟΟΣΑ) έχουν προκαλέσει αίσθηση σε όλο τον ανεπτυγµένο κόσµο, πλην Ελλάδος, ως συνήθως. Δικαιολογηµένα, η προσοχή της εκπαιδευτικής κοινότητας, των ακαδηµαϊκών, αλλά και του κοινού έχει στραφεί στη µικρή σκανδιναβική χώρα, διότι, όπως καταδεικνύεται, έχει βρει τον βέλτιστο συνδυασµό επένδυσης στην εκπαίδευση και προστιθέµενης αξίας στην οικονοµία της, ο οποίος στη χώρα μας προτείνεται μονίμως από ειδικούς με βιβλία και μελέτες, αλλά επί ματαίω!
Εν Ελλάδι, αντιθέτως, με τις περιβόητες, με συχνότητα μία ανά έτος, κατά μέσον όρο, εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις κυρίως μετά το 1964, οι οποίες αφορούσαν διαχρονικά τη γλώσσα το περιεχόμενο των εκπαιδευτικών εγχειριδίων, τη διάρθρωση των σχολικών βαθμίδων και την προαγωγή των μαθητών από την μία βαθμίδα στην επόμενη, την κατάργηση της βαθμολογίας και των εξετάσεων ως στοιχείων «καπιταλιστικής βαρβαρότητας» και της «αριστείας ως ρετσινιάς» (το είπε υπουργός Παιδείας που είναι μάλιστα και καθηγητής Πανεπιστημίου), της διαγωγής, των απουσιών, των αρχαίων ελληνικών, των θρησκευτικών, την αλλαγή του περιεχομένου της ιστορίας ως … «εθνοκεντρικού» με συμπλήρωση ότι «το κρυφό Σχολειό», «Ο χορός του Ζαλόγγου», το Έπος του ‘ 40 είναι «μύθοι», ότι η Επανάσταση του 1821 ήταν … «Εμφύλιος Πόλεμος» (δηλαδή το Μεσολόγγι πολιορκήθηκε από ομόφυλους (προσοχή: όχι ομοφιλόφυλους, όπως ήδη ταυτίστηκαν και οι δύο … λέξεις!!!) , την απάλειψη του τρίπτυχου «Πατρίς- Θρησκεία - Οικογένεια», το οποίο για καθηγητή Πανεπιστημίου, αμειβόμενο από τους φορολογούμενους, είναι «μία χιλιομασημένη τσίχλα» (ενώ ψάχνει και για … μειονότητες στη χώρα μας), του αξιώματος του δυϊσμού «Ελληνοχριστιανικός πολιτισμός», της αναφοράς στην εργασία ως καθήκον (θυμίζοντας τη γνωστή ιαχή της δεκαετίας του 1980 «η δουλειά είναι δουλεία και η τεμπελιά μαγεία!!!). Και καθώς τρώγοντας έρχεται η όρεξη συνεχώς εκπρόσωποι της λεγόμενης «εκπαιδευτικής πρωτοπορίας», με αρχηγό τον Δ. Γληνό, (μία εκ των κορυφαίων εκπαιδευτικών μορφών μας», όπως τον χαρακτηρίζουν (με φωτογραφία του στα γραφεία της Ομοσπονδίας Λειτουργών Μέσης Εκπαίδευσης-ΟΛΜΕ!), πειθόμενοι τοις κείνων ρήμασι συνεχώς και επιμόνως προτείνουν (και σιγά σιγά προωθούνται!) την εισαγωγή της φωνητικής ορθογραφίας και του … Λατινικού Αλφαβήτου και του … ρουμανικού για τους Ελληνόβλαχους ως … «μειονοτική εθνότητα», όπως χαρακτηρίζεται από τον παραπάνω καθηγητής της … «τσίχλας» κι άλλους «καθηγητάδες»! Μάλιστα, οι παραπάνω «κορυφαίοι» (Γληνός, Φιλήντας, Κούστας κλπ έδιναν και το ακόλουθο παράδειγμα για το πώς πρέπει να εφαρμόζεται η φωνητική ορθογραφία: «Παντες ι ελινες εγραμματι», έλεγαν!!!. Και ματαίως φώναζε με απογοήτευση ο αείμνηστος καθηγητής Γλωσσολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Γ.Π. Σαββίδης ότι «η φωνητική ορθογραφία είναι ηθική και κοινωνική πανάκεια»!
Μεταρρυθμίσεις για … δικαιολογίες!
Δηλαδή, παρατηρείται ότι οι αλλαγές που γίνονταν και γίνονται με τις πυκνές μεταρρυθμίσεις όχι μόνο δεν είχαν κανένα σχεδόν ουσιαστικό αντίκτυπο, αλλά γκρέμισαν κι αυτό το εκπαιδευτικό και παιδαγωγικό μοντέλο που εφάρμοζαν τη δεκαετία του 1950 όλοι οι καθηγητές του Γυμνασίου της Παλαμαϊκής Σχολής Μεσολογγίου και όλων σχεδόν των τότε γυμνασίων της χώρας με τα γνωστά αποτελέσματα στις εισαγωγικές εξετάσεις στα πανεπιστήμια με κυρίαρχη την επαρχία (η ταπεινότητά μου ήρθε δεύτερος και πήρε και υποτροφία με την οποία και σπούδασα!) και, φυσικά, στις τάξεις τους. Σημειώνω ότι όταν το 1986 διάβασα ότι ξανά οι περισσότεροι πρωτεύσαντες στις εισαγωγικές εξετάσεις στα πανεπιστήμια ήταν μαθητές από την επαρχία, συγκινήθηκα και χάρηκα τόσο πολύ που σχολίασα το θέμα αυτό στο κύριο της εφημερίδας τα «Νέα» με τίτλο «Βάστα» (στήλη «Ριπές» στη σελίδα 2) στις 4 Σεπτεμβρίου 1986, το οποίο έγραφα από το 1981 έως το 1996) (βλέπε φωτογραφία και κείμενο στο επόμενο σημείωμα).
Αυτό, λοιπόν, το πρόδρομο μοντέλο εφάρμοσαν μερικά χρόνια αργότερα οι φινλανδικές αρχές με συναίνεση όλων των κομμάτων, διότι αντελήφθησαν ότι η επένδυση σε «ανθρώπινο κεφάλαιο», το οποίο περιλαμβάνει αλλά δεν περιορίζεται σε γνώση, δεξιότητες και δυνατότητες εκμάθησης, είναι κρίσιμος παράγοντας για τη μακροχρόνια ανάπτυξη μιας χώρας κι όχι για … κομματικές σκοπιμότητες. Αμ δε! Στη χώρα μας, Αχίλλειο πτέρνα σε κάθε μεταρρυθμιστική προσπάθεια κυρίως μετά το 1964, όπως προανέφερα, αποτελούσε το γεγονός πως η εκάστοτε κυβέρνηση αναιρώντας τις αποφάσεις της προηγούμενης, συνέβαλε στη στασιμότητα στην εκπαιδευτική πραγματικότητα.
Συσχέτιση του … μεσολογγίτικου και του σημερινού πετυχημένου φινλανδικού εκπαιδευτικού συστήματος
Έτσι, η ειδοποιός διαφορά του φινλανδικού εκπαιδευτικού συστήµατος από το σημερινό ελληνικό δεν εντοπίζεται µόνο στον τρόπο οργάνωσης, αλλά στη γενικότερη νοοτροπία και τις αξίες από τις οποίες εµφορείται η εκπαιδευτική κουλτούρα. Σημαντικά προβλήματα, όπως το πώς θα παρέχονται ουσιαστικά και χρήσιμα εφόδια στους μαθητές, πώς θα γίνει να αγαπήσουν το σχολείο και να συνδεθεί η εκπαίδευση με την αγορά εργασίας (παρά τα παχιά λόγια) παραμένουν άλυτα, ενώ η μέριμνα από την πλευρά της πολιτείας είναι περιορισμένη, ενώ φέρει καίρια ευθύνη για την κατάσταση που επικρατεί στην ελληνική εκπαίδευση! Στην Ελλάδα, προωθούνταν μεταρρυθμίσεις για κατάργηση της διδασκαλίας των αρχαίων από το πρωτότυπο, για παράδειγμα, και, φυσικά, των τόνων, με το επιχείρημα τάχα ότι έτσι μόνο θα αγαπήσουν οι μαθητές το σχολείο, λες και οι μαθητές των προηγούμενων δεκαετιών από μίσος προς το Γυμνάσιο είχαν εντυπωσιακές … επιδόσεις!!!
Παράλληλα, για να δικαιολογήσουν τις απογοητευτικές επιδόσεις του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος επικαλούνται τη χαμηλότερη σε σχέση με το μέσο κοινοτικό όρο δαπάνη για την παιδεία ως ποσοστό του ΑΕΠ, την ανάγκη για αύξηση των δαπανών για την παιδεία ως ποσοστό του ΑΕΠ, την ισχυρή συσχέτισή τους με το κοινωνικοοικονομικό επίπεδο, τις ελλείψεις στα σχολεία που οφείλονται και στην απουσία πάνω από 7.000 εκπαιδευτικών από τις σχολικές αίθουσες (αυτό δεν το λένε) και που καλύπτονται αθρόως κυρίως με …. αναπληρωτές κι άλλα.
Αυτά λένε, αυτά προτείνονται κι αυτά έγινα και γίνονται τη στιγμή που στο πρόγραμμα PISA του ΟΟΣΑ η Ελλάς βρίσκεται πολύ χαμηλότερα από τον μέσο όρο των χωρών του ΟΟΣΑ, και στην τελευταία τετράδα ή πεντάδα της ΕΕ. Τα ποσοστά μαθητών με χαμηλές επιδόσεις είναι πολύ υψηλά στην Ελλάδα σε σύγκριση με τον μέσο όρο της ΕΕ, ενώ τα ποσοστά των Ελλήνων μαθητών με πολύ υψηλές επιδόσεις είναι, αντίστοιχα, πολύ χαμηλότερα από τον μέσο όρο της ΕΕ.
To … Μεσολογγίτικο Εκπαιδευτικό Σύστημα!
Καταλαβαίνω ότι όλοι αγωνιάτε για ενημέρωση σχετικά με το πιο επιτυχημένο και αποδοτικό παγκοσμίως φινλανδικό εκπαιδευτικό σύστημα. Ωστόσο, αντιλαμβάνομαι γιατί χαρακτηρίζω ως … πρόδρομο του φινλανδικού το εκπαιδευτικό και παιδαγωγικό σύστημα που εφάρμοζαν οι αείμνηστοι καθηγητές μου στο Γυμνάσιο της Παλαμαϊκής Σχολής με επιδόσεις των 49 συμμαθητών μου της ΣΤ΄ Τάξης του 1961, όπως αποτυπώνονται στον παρατιθέμενο πίνακα και που έντονα δικαιολογούνται, με το εξ αντιδιαστολής επιχείρημα, από όσα αδρά ανέφερα για τον χαλασμό που έγινε μετά το 1964, το 1967 από τη χούντα και τη συντέλεια από τη μεταπολίτευση.
Λοιπόν, τη δεκαετία του 1950, οι καθηγητές μας έπρεπε να εφαρμόζουν όσα προέβλεπε ο ΑΝ 1823/26.31951 για τη μέση εκπαίδευση, που τόνιζε ότι «Εις πάντα τα σχολεία μέσης και στοιχειώδους εκπαιδεύσεως η διδασκαλία αποσκοπεί την ηθικήν και πνευματικήν αγωγήν και την ανάπτυξιν της εθνικής συνειδήσεως των νέων επί τη βάση των ιδεολογικών κατευθύνσεων του Ελληνο-χριστιανικού πολιτισμού». Υπενθυμίζω ότι τότε πρωθυπουργός ήταν ο Σοφοκλής Βενιζέλος και υπουργός Παιδείας ο Γεώργιος Παπανδρέου, δηλαδή ο παραπάνω νόμος δεν καταρτίστηκε από … «συντηρητικούς», όπως θα νόμιζε κανείς. Ο ίδιος προσανατολισμός μεταφέρθηκε αργότερα στο νέο Σύνταγμα του 1952 στο άρθρο 16 το οποίο όριζε ότι «Η παιδεία τελεί υπό την ανωτάτην εποπτείαν του Κράτους και ενεργείται δαπάνη αυτού ή των οργανισμών τοπικής αυτοδιοικήσεως». Η ίδια σχεδόν παράγραφος του ίδιου άρθρου, συμ μεταφέρθηκε και στην παράγραφο 2 του άρθρου 16 του σημερινούς, ισχύοντος Συντάγματος ως εξής: «H παιδεία αποτελεί βασική αποστολή του Kράτους και έχει σκοπό την ηθική, πνευματική, επαγγελματική και φυσική αγωγή των Eλλήνων, την ανάπτυξη της εθνικής και θρησκευτικής συνείδησης και τη διάπλασή τους σε ελεύθερους και υπεύθυνους πολίτες».
Υπενθυμίζω πάλι ότι το Σύνταγμα του 1952 ψηφίσθηκε από την κεντρώα κοινοβουλευτική πλειοψηφία με την αντίδραση του Ελληνικού Συναγερμού του Σπυρίδωνος Μαρκεζίνη, μολονότι οι κεντρώες πολιτικές δυνάμεις είχαν … αρχικώς αντιδράσει στο ψηφισθέν σχέδιο του Συντάγματος που είχε εκπονηθεί από τη Βουλή του 1946 με δεξιά κοινοβουλευτική πλειοψηφία!
Πώς όμως πραγματοποιήθηκε το μεσολογγίτικο εκπαιδευτικό θαύμα; Η απάντηση στο επόμενο σημείωμα…
