Αναμνήσεις του Δημήτρη Στεργίου
 |
| Στιγμιότυπο από την εκδρομή μαθητριών του Γυμνασίου Θηλέων Μεσολογγίου στο Λιμάνι το 1960 με τις υποχρεωτικές μαύρες ποδιές. Διακρίνονται μεταξύ άλλων και τις θυμάμαι: Τούλα Κουτσογιάννη, Παγώνα Σταμάτη, Καίτη Τρεμπέλα, Ανθούλα Βάλβη, Νία Βερίτση, Αντιγόνη Ρουπάκη, Ρεβέκκα Μανωλοπούλου, Μαίρη Κορωνιού, Μαρίτσα Τσούτσικου και Έφη Γαρούφη (από το εντυπωσιακό λεύκωμα «Το Μεσολόγγι που έφυγε» του Νίκου Κορδόση, αρχείο «Διεξόδου») |
Απελεύθεροι οι μαθητές, μετά τις γραπτές εξετάσεις, από τους «δρακόντειους» κανονισμούς λειτουργίας των Γυμνασίων!
Ερώτημα για προβληματισμό και διάλογο: Το υποχρεωτικό μαθητικό πηλήκιο για τους μαθητές, η υποχρεωτική μαύρη ποδιά για τις μαθήτριες, απαγόρευση μετάβασης στους κινηματογράφους και η κυκλοφορία μετά τις 7 ή 8 το βράδυ στην πόλη, η κόμμωση με την ψιλή μηχανή, η επανόρθωση ζημιών με δαπάνες του μαθητή που τις προκάλεσε κι άλλες τέτοιες αυστηρές υποχρεώσεις όχι μόνο δεν εμπόδισαν, αλλά βοήθησαν ώστε το 95% των αποφοίτων του 1961 να διαπρέψουν σε όλους τους τομείς (70% επιστήμονες και 25% στελέχη μεγάλων δημόσιων και ιδιωτικών επιχειρήσεων και επιτυχημένοι επιχειρηματίες);
Πέρα από τις αυστηρές εξετάσεις, τη φειδώ με την οποία βαθμολογούσαν οι καθηγητές μας τα γραπτά και τα προφορικά, τότε ίσχυαν και εφαρμόζονταν αυστηρά οι εσωτερικοί και εξωτερικοί κανονισμοί λειτουργίας των γυμνασίων. Σημειώνεται ότι οι κανονισμοί αυτοί καταρτίζονταν από τους Συλλόγους Διδασκόντων, όπως προκύπτει από τα «Βιβλία Πράξεων» των σχολικών μονάδων σε εφαρμογή υπουργικών αποφάσεων και εγκυκλίων. Θυμάμαι, συγκεκριμένα, ότι προβλέπονταν μεταξύ άλλων τα εξής:
-Οι μαθητές πλήρωναν για τη φοίτησή τους «εκπαιδευτική εισφορά» και «τέλη εγγραφής και ενσήμων». Σημειώνω, πάντως, ότι ο σύλλογος των καθηγητών διατηρούσε το δικαίωμα να απαλλάσσει ορισμένες κατηγορίες μαθητών (τέκνα απόρων, πολυτέκνων, δημοσίων υπαλλήλων και τους αριστούχους) από τα δίδακτρα, εξ ολοκλήρου ή κατά τα τρία τέταρτα, όπως προκύπτει από την υπ’ αριθμόν 37198/1959 διαταγή του υπουργείου Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων «περί καθορισμού υποβολής πιστοποιητικού απορίας δι’ απαλλαγήν μαθητών από την μαθητικήν εισφοράν…»
- «Ο μαθητής οφείλει σέβας, αγάπη και υπακοή εις τους καθηγητάς».
-«Οι μαθηταί είναι όλοι ίσοι έναντι των σχολικών νόμων»
-Το μαθητικό πηλήκιο με την κουκουβάγια ήταν υποχρεωτικό για τους μαθητές όπως και η μαύρη σχολική ποδιά για τις μαθήτριες. «Επί του θέματος της εξωσχολικής παρακολουθήσεως των μαθητών δέον όπως οι μαθηταί είναι ενδεδυμένοι κοσμίως, φέροντες το μαθητικόν πηλήκιον με τα σήματα του σχολείου και αι μαθήτριαι την κεκανονισμένην ενδυμασίαν φέρουσαι επί της κόμης σχετικήν ταινίαν», όριζαν τα αρχειακά «Βιβλία των Πράξεων» των σχολικών μονάδων. Υπενθυμίζω ότι με την δήλωσή του το 1965 ο τότε πρωθυπουργός και υπουργός Παιδείας Γεώργιος Παπανδρέου καθόρισε τη νέα αμφίεση των μαθητών και μαθητριών καταργώντας την παλιά: «Δευτερεύον βεβαίως, αλλά συμπαθές είναι το θέμα της εξωτερικής εμφανίσεως των μαθητών μας. Τα παιδιά των σχολείων, και ιδίως οι έφηβοι των Γυμνασίων και των Λυκείων, πρέπει κάτω από τον γαλανόν ουρανόν και μέσα εις το εύκρατον κλίμα της δημοκρατίας μας να είναι ενδεδυμένα με λιτότητα και χάριν και να μη δίδουν την εντύπωσιν πενθούντων ή δεσμωτών. Η αμφίεσις αντανακλά και εκφράζει τον ψυχικόν κόσμον του ανθρώπου. Μαυροφορεμένα κορίτσια και αγόρια, τα οποία κρύπτουν το κουρεμένο κεφάλι των με ένα άχαρον και τσαλακωμένον πηλήκιον, δεν ημπορούν να αισθάνονται ελεύθερα, ούτε να έχουν ευψυχίαν και αισιοδοξίαν. Έδωσα διά τούτο εντολήν προς τας εκπαιδευτικάς αρχάς να ανακοινώσουν εις τα σχολεία ότι από του προσεχούς έτους: α) Οι ποδιές των μαθητριών θα είναι κατασκευασμέναι από ύφασμα κυανούν (όχι πολύ ανοικτόν). Θα έχουν δηλαδή το χρώμα του ουρανού μας. β) Καταργείται το πηλήκιον των μαθητών με την κακότεχνον κουκουβάγιαν. Εις ουδεμίαν χώραν του δυτικού κόσμου επιβάλλεται εις τους μαθητάς πηλήκιον και ομοιόμορφος στολή, τούτο είναι έθος των ολοκληρωτικών καθεστώτων. Άλλωστε το μέτρον τούτο εφαρμόζεται σήμερον όχι εις την πρωτεύουσαν, αλλά μόνον εις τας επαρχίας, ωσάν να μη έχουν τα ίδια δικαιώματα εις την αμφίεσίν των οι επαρχιώται μαθηταί με τους μαθητάς των Αθηνών….»
 |
| Η ταπεινότητά μου (με το γνωστό πηλήκιο υποχρεωτικό πηλήκιο) και η συμμαθήτριά μου (κι εκείνη πρώτη σε βαθμολογία στο Γυμνάσιο Θηλέων Μεσολογγίου) με την υποχρεωτική μαύρη σχολική ποδιά καταθέτουμε κοινό στεφάνι στον Τύμβο των Ηρώων στο πλαίσιο των Εορτών της Εξόδου του 1961 |
-«Ο μαθητής οφείλει να φοιτά τακτικώς και ανελλιπώς καθ’ όλον το έτος, εάν ασθενήσει να ειδοποιήσει το Γραφείο περί της ασθενείας του και επανερχόμενος να προσκομίσει πιστοποιητικό σχολιάτρου»
-«Μαθητής απουσιάζων αδικαιολογήτως να καλείται αμέσως ο πατήρ του».
-«Ο μαθητής οφείλει να είναι καθαρός και κοσμίως ενδεδυμένος, να είναι ήσυχος και εύτακτος. Οφείλουν οι μαθητές να φροντίζουν να διατηρείται καθαρό το σχολείο και οποιαδήποτε βλάβη αυτού θα επανορθώνεται με δαπάνες του μαθητή»!
-« Η κόμμωση της κεφαλής θα είναι υποχρεωτική για όλους τους μαθητές με ψιλή μηχανή πλην των μαθητών της ογδόης, οι οποίοι οφείλουν να έχουν κόμμωση σεμνή».
-«Απαγορεύεται η άσκοπη χρήση ποδηλάτων εντός της πόλεως και η παρακολούθηση κινηματογραφικών έργων άνευ της άδειας του σχολείου»
-« Επίσης απαγορεύεται στους μαθητές το ποδόσφαιρο και το βόλεϊ επιτρέπεται κατά το Σάββατο και Κυριακή»
-« Ο εκκλησιασμός των μαθητών θα διενεργείται ομαδικά από το σχολείο ανά δεκαπενθήμερο, οι μαθητές υποχρεούνται στις ενδιάμεσες Κυριακές να εκκλησιάζονται μαζί με τους οικείους τους» Πάντως, θυμάμαι ότι αρχικά ο εκκλησιασμός των μαθητών του Γυμνασίου της Παλαμαϊκής Σχολής Μεσολογγίου ήταν σχεδόν υποχρεωτικός, καθώς κάθε σχεδόν Κυριακή πρωί μαζευόμασταν στο προαύλιο του Γυμνασίου και συντεταγμένα πηγαίναμε στον Ιερό Ναό του Αγίου Σπυρίδωνα.
-«Πάντες οι μαθηταί και αι μαθήτριαι δέον να αποσύρωνται την κεκανονισμένην ώραν» ( η προβλεπόμενη ποινή ήταν αποβολή επί οκταήμερον!)
-«Πάντες οι μαθηταί και αι μαθήτριαι δεν θα μεταβαίνωσιν εις τον κινηματογράφον άνευ προηγουμένης προειδοποιήσεως περί της καταλληλότητος ή μη του έργου». Σημειώνεται ότι επιτρεπόταν «η μετάβασις εις τον κινηματογράφον άπαξ της εβδομάδος κατόπιν προηγουμένου ελέγχου του κινηματογραφικού έργου. Μάλιστα, είχε συσταθεί να γίνεται έλεγχος υπό των εφημερευόντων καθηγητών δια την διαπίστωσιν της καταλληλότητος του έργου». Η προβλεπόμενη ποινή ήταν αποβολή επί οκταήμερον! Θυμάμαι ότι στους κινηματογράφους του Μεσολογγίου επιτρεπόταν να πηγαίνουμε μαθητές και μαθήτριες κυρίως τις Κυριακές μετά την εκκλησία για να βλέπουμε ταινίες που είχαν ελεγχθεί ως κατάλληλες και τέτοιες ήταν αυτές με … Ταρζάν, μικροϊστορίες … Μίκυ Μάους, βουκολικές ταινίες φουστανέλας, ιστορικές ταινίες. Αλλά, για εμάς αυτό που μετρούσε περισσότερο ήταν ότι, καθώς τα κορίτσια έβλεπαν τις ταινίες από το υπερώο και τα αγόρια από την πλατεία, τα βλέμματά μας ήταν στραμμένα περισσότερο προς τα … πάνω παρά προς την οθόνη! Ακόμα θυμάμαι ότι, αν στην ταινία υπήρχε καμιά άσεμνη σκηνή (λίγο γυμνό … πόδι ή … φιλί, ο μηχανικός προβολής σκέπαζε τον φακό με την …παλάμη υπό έντονες αποδοκιμασίες και τη γνωστή παροιμιώδη κραυγή «Γράμματα Χασάπη», η οποία αρχικά ακουγόταν σε προβολή ταινίας κινηματογράφου, όταν δεν φαίνονταν οι υπότιτλοι ή δεν ακούγονται τα λόγια!
 |
Απόσπασμα από τον «Γενικόν Έλεγχον Αποτελέσματος
Ενιαυσίων Εξετάσεων Σχολικού έτους
1960-1961», όπου, πέρα από τον τόπο καταγωγής, το επάγγελμα των γονέων
και τον βαθμό σε κάθε μάθημα, σε ειδική
στήλη αναγράφεται και διαγωγή εκάστου μαθητή!
Ίσως, όλοι οι παραπάνω αυστηροί περιορισμοί, καθώς και οι υποχρεώσεις και των καθηγητών κατά τη λειτουργία των Γυμνασίων πριν από 60 και 70 χρόνια και οι ποινές, για τα οποία θα γράψω στο επόμενο σημείωμα, να είναι απίστευτοι για τους σημερινούς μαθητές και τους γονείς τους, αλλά όχι και για τους παππούδες τους και τις γιαγιάδες τους που φοίτησαν στα (εξατάξια τότε) γυμνάσια της πόλης τους ή της γειτονικής πόλης, όπου υπήρχαν τέτοιες σχολικές μονάδες. Και είμαι σίγουρος ότι, εκ του αποτελέσματος κρίνοντες, θα προβληματίζονται για το σημερινό κατάντημα της ελληνικής παιδείας, όπως θα σχολιάσω σε επόμενα σημειώματα.
Στο επόμενο: υποχρεώσεις των καθηγητών και ποινές
