Αναμνήσεις του Δημήτρη Στεργίου
 |
Πάνω, στιγμιότυπο από την … «πενταήμερη»
(όπως λέγεται σήμερα, ύστερα από δεκάδες … «εκπεδεφτικές» μεταρρυθμίσεις η…
ελληνική «πενθήμερη!) στη Νάουσα με τον
αείμνηστο γυμνασιάρχη μας Παναγιώτη Κρήτα σχεδόν στη μέση. Κάτω δεξιά η
ταπεινότητά μου). Κάτω, στιγμιότυπο από τη συνάντηση των συμμαθητών μου στο Μεσολόγγι το 1991,
ύστερα από 30 χρόνια, η ταπεινότητά μου να επιδίδει βραβείο ευγνωμοσύνης στον
αείμνηστο καθηγητή της Ιστορίας, Αρχαίων και Νέων Ελληνικών Χρήστο Μαυρομμάτη. |
Ευγνώμονες προς τους αείμνηστους καθηγητές μας για το «ευ ζην»!
Παραθέτοντας τον Εσωτερικό Κανονισμό Λειτουργίας των Γυμνασίων τη δεκαετία του 1950 με τις υποχρεώσεις των καθηγητών και τις αυστηρές ποινές που επέβαλλαν στους παραβάτες μαθητές, εκ μέρους όλων των συμμαθητών μου, ως αρχηγός (σημαιοφόρος) της τελευταίας (ΣΤ΄) Τάξης του Γυμνασίου της Παλαμαϊκής Σχολής Μεσολογγίου θέλω αποτίσω δημοσίως φόρο τιμής προς όλους εκείνους τους φωτισμένους δασκάλους μας, οι οποίοι είχαν ως κύριο μέλημα και φροντίδα τη σωστή ανατροφή και μόρφωση των παιδιών, όπως ο Επιμελητής Παιδείας του Πλάτωνος και όπως, ύστερα από μερικές … δεκαετίες μετά την … Παλαμαϊκή Σχολή οι … Φινλανδοί!!!
Με αφορμή τη λήξη του σχολικού έτους, στο προηγούμενο σημείωμα παρουσίασα τους περιορισμούς των μαθητών που προβλέπονταν από τον Εσωτερικό και Εξωτερικό Κανονισμό Λειτουργίας των Γυμνασίων τη δεκαετία του 1950. Συνεχίζω με την παρουσίαση των υποχρεώσεων των καθηγητών, που προβλέπονταν από τον ίδιο Κανονισμό και, ενδεικτικά, μερικές ποινές που επιβάλλονταν στους μαθητές που τον παραβίαζαν:
- Ο καθηγητής πρέπει να εργάζεται με επιμονή, αφοσίωση, αγάπη προς το παιδί, να έχει συναδελφική συμπεριφορά, να είναι φιλόστοργος, αμερόληπτος, φιλοδίκαιος, ήπιος, σοβαρός, ευπρεπώς ενδεδυμένος. Θυμάμαι ότι όλοι σχεδόν οι καθηγητές μου φορούσαν το ίδιο κουστούμι με την ίδια γραβάτα επί πολλές ημέρες και παπούτσια επισκευασμένα (σόλες κλπ) σε τσαγκάρηδες!
-Στην πρωινή ομαδική προσευχή παρίστανται όλοι οι διδάσκοντες την πρώτη ώρα μαζί με τον γυμνασιάρχη.
-Ο γυμνασιάρχης ή ο Σύλλογος Διδασκόντων όριζαν τους «εφημερεύοντες» καθηγητές, δηλαδή εκείνους που επόπτευαν τον εξωτερικό χώρο των γυμνασίων κατά τα διαλείμματα (τουαλέτες για κάπνισμα, για διαπληκτισμούς μεταξύ μαθητών κλπ), στο καφενεδάκι – πελάδα απέναντι από το Γυμνάσιο της Παλαμαϊκής Σχολής Μεσολογγίου, που είχε μεταβληθεί σε … άσυλο των «σκασιαρχών» και την πόλη κατά το εξωσχολικό … ωράριο (απαγορευόταν η κυκλοφορία στους δρόμους χωρίς πηλήκιο, η παραμονή στα καφενεία, τα ζαχαροπλαστεία, τους κινηματογράφους και η κυκλοφορία μετά τις 8.00 το βράδυ!)
Το μέλημα και η φροντίδα των Επιμελητών της Παιδείας κατά τον Πλάτωνα
Αργότερα, όταν, μετά το πτυχίο από προηγούμενο πανεπιστήμιο (πολιτικές και οικονομικές επιστήμες) συνέχισα τις σπουδές μου στη Φιλοσοφική Σχολή αυτή η διαδικασία όχι μόνο των «εφημερευόντων» καθηγητών, αλλά του πραγματικού παιδαγωγικού τρόπου διδασκαλίας των μαθημάτων τους, μού θύμισαν τους Επιμελητές Παιδείας, τους οποίους αναφέρει ο Πλάτων στο έργο «Νόμοι», όπου κι όταν τότε κατάλαβα γιατί οι καθηγητές μου του Γυμνασίου της Παλαμαϊκής Σχολής είχαν κατορθώσει αυτό που …δεκαετίες αργότερα πέτυχαν οι Φινλανδοί με την εφαρμογή ενός εκπαιδευτικού συστήματος που βγάζει 15χρονους μαθητές να κυριαρχούν σε επιδόσεις (πρώτοι!) στους γνωστούς διεθνείς διαγωνισμού PISA (θα γράψω σε επόμενα σημειώματα αν υπάρχει ενδιαφέρον!).
Από το παρατιθέμενο απόσπασμα προκύπτει ότι το μέλημα και η φροντίδα του Επιμελητή της Παιδείας για τη σωστή ανατροφή και μόρφωση των παιδιών μας (αυτό λέει άλλωστε και το … Σύνταγμα της Ελλάδος, αλλά το επικαλούμαστε όταν το … παραβιάζουν οι …άλλοι!) δεν μπορεί να είναι υπόθεση βιωματικών οραμάτων, μεγαλόστομων, αλλά κούφιων στόχων και ισοπεδωτικής παντιέρας με τα οποία έχουν ήδη τυλίξει με τις … εκατό περίπου «εκπεδεφτικές» μεταρρυθμίσεις οι υπεύθυνοι κυβερνήσεων όλων σχεδόν των κομμάτων και χρωμάτων με την αχλύ της σύγχυσης και του δήθεν μοντερνισμού, το μέλλον των παιδιών, δηλαδή το μέλλον του έθνους μας, που κι αυτό ξεπουπουλιάζεται, όπως η … κότα, όπως παραστατικά και προφητικά είπε ο εθνικός μας ποιητής Διονύσιος Σολωμός, με τις επιθέσεις που έχει δεχθεί και μάλιστα από καθηγητάδες πανεπιστημίων, οι οποίοι εξαπέλυαν και εξαπολύουν αμειβόμενοι αρές κατά του εκάστοτε εκπαιδευτικού συστήματος μετά το 1964, διότι συντηρεί και εξυπηρετεί το … «εθνικό κράτος»! Μα, υπάρχει άλλο σε κάθε χώρα;). Αλλά, επειδή έχω παρασυρθεί επιφυλάσσομαι για σπουδαιότερα σε επόμενα σημειώματα!
 |
Πάνω, στιγμιότυπο από την παραπάνω συνάντηση
του 1991 με τον Νάσο Ζάννο (γιατρό) να
επιδίδει βραβείο ευγνωμοσύνης στον αείμνηστο καθηγητή της Γυμναστικής Γεράσιμο
(Μάκη) Τζάνο. Κάτω, ο Γεράσιμος Τζάνος χαιρετά τον αθλητή του με σημαντικές επιδόσεις
Ν. Βαλλιανάτο, με την ταπεινότητά (δεξιά) να χαίρεται χαρά μεγάλη!
Αυτά τα προσόντα και τις ευθύνες (με μερικές υπερβολές είναι αλήθεια!) του Επιμελητή της Παιδείας παρουσιάζει ο Πλάτων στους «Νόμους» ως εξής:
“Μένει να μιλήσουμε για τον επιμελητή της παιδείας, στο σύνολό της, των κοριτσιών και των αγοριών. Ένας ας είναι που θα τα κυβερνήσει και αυτά, κατά τους νόμους. Να μην είναι νεότερος από πενήντα χρόνων και να έχει γνήσια παιδιά δικά του, αγόρια και κορίτσια, ή τουλάχιστον ένα από τα δύο. Και ας το συλλογισθούν, και ο ίδιος που θα προκριθεί και αυτός που θα τον προκρίνει, ότι μέσα στις ανώτατες αρχές της πολιτείας αυτή είναι η πιο σημαντική, με διαφορά μεγάλη (σημείωση δική μου: γνωρίζεται ότι ένας υποψήφιος εκπαιδευτικός μπορεί να καταθέσει αίτηση για μόνιμο διορισμό έως την ηλικία των … 67 ετών;)
Βλέπεις, στο κάθε φύτρο η πρώτη βλάστηση, αν καθοδηγηθεί σωστά, μπορεί περισσότερο από κάθε τι άλλο να οδηγήσει στην τελείωση την αρετή που έχει από τη φύση του φυτό ή ζώο, ήμερο ή άγριο, ή ο άνθρωπος. Ο άνθρωπος πιστεύουμε πως είναι ήμερος. Ωστόσο, αν του τύχει καλό φυσικό και σωστή παιδεία, τότε συχνά θα γίνει το πιο θεϊκό και το πιο ήμερο ανάμεσα στα ζωντανά• αντίθετα, αν δεν ανατραφεί αρκετά και καθώς πρέπει, τότε γίνεται το πιο άγριο από όσα γεννιούνται στη γη.
Γι' αυτό και ο νομοθέτης πρέπει πρώτη του έγνοια να έχει την ανατροφή των παιδιών - μην την αφήσει ποτέ να πέσει σε δεύτερη μοίρα ή να θεωρηθεί πάρεργο. Και πρώτα πρώτα πρέπει αυτός που θα τα φροντίσει όλα αυτά να εκλεγεί με σωστό τρόπο: όποιος είναι σε όλα ο καλύτερος μέσα στην πόλη (...) αυτός να ορίζεται επιμελητής. Λοιπόν, όλες οι αρχές, εκτός από τη Βουλή και τους πρυτάνεις της, ας συγκεντρωθούν στο ιερό του Απόλλωνα, και ας ψηφίσουν με μυστική ψηφοφορία από τους νομοφύλακες εκείνον που ο καθένας τους πιστεύει ότι θα κυβερνήσει καλύτερα τα θέματα της παιδείας και όποιος πάρει τις περισσότερες ψήφους ας δοκιμαστεί από τους άλλους άρχοντες που τον εξέλεξαν (...) και ας κυβερνήσει πέντε χρόνια. Τον έκτο χρόνο, με την ίδια διαδικασία, να εκλέγεται άλλος στο ίδιο αξίωμα”.
Πολλές, λοιπόν, οι ευθύνες αλλά και τα προσόντα του επιμελητή της παιδείας. Κι όπως καταδεικνύεται, τα προβλήματα που άρχισαν να κυκλώνουν πριν από δεκαετίες στον εκπαιδευτικό και παιδευτικό χώρο ίσως να οφείλονται στην απουσία του! Το έχω γράψει πολλές φορές σε άρθρα και σε όλα τα βιβλία μου και θα το επαναλάβω για μιαν ακόμα φορά. Τα προβλήματα στον χώρο της παιδείας είναι κυρίως προβλήματα οργάνωσης, διοίκησης, σύγχυσης αρμοδιοτήτων και θεσμών και, κυρίως, εκούσιου ή ακούσιου αποπροσανατολισμού των παιδιών μας από αρχές και αξίες που γρανίτωσαν το έθνος επί χιλιετίες. Τα προβλήματα αυτά εκδηλώνονται με πύκνωση των τάξεων των θιασιωτών της ήσσονος προσπάθειας, με ενίσχυση της νοοτροπίας για αύξηση των δικαιωμάτων και συρρίκνωση των υποχρεώσεων και με την εισαγωγή, με το επικάλυμμα της μεταρρύθμισης, παιδαγωγικών συστημάτων, τα οποία στην πράξη καταντούν να είναι όχι μόνο αντιπαιδαγωγικά αλλά και επικίνδυνα για τη χώρα μας (συγχωρήστε με: πάλι παρασύρθηκα!)
 |
| Πάνω, στιγμιότυπο από την ίδια συνάντηση του 1991 με αείμνηστο καθηγητή μας της Ιστορίας, των Αρχαίων Ελληνικών και των Λατινικών και συγγραφέα Κώστα Τριανταφυλλίδη (δεύτερος από αριστερά μετά τον αείμνηστο συμμαθητή μας Στάθη Μπιλάλη, δικηγόρο, συνέχεια είναι ο αείμνηστος Μπάμπης Ζαμπακόλας, επιχειρηματία, ο αείμνηστος Σώζων Λαϊος, επιχειρηματίας και συγκεντρωσιάρχης της 7ης Ιουνίου 2025, γιατρός, Νάσος Ζάννος. Κάτω, μία άποψη από την πλήθουσα αίθουσα κατά τη συνάντηση του 199. Αριστερά, τρίτο κατά σειρά διακρίνω τον αείμνηστο συμμαθητή μου, πρωταθλητή στα αγωνίσματα ελεύθερης δισκοβολίας και ελεύθερης σφυροβολίας στους Περιφερειακούς Αγώνες των Γυμνασίων Αιτωλοακαρνανίας του 1959, του 1960 και του 1961, γιατρό, Σωτήρη Γιαννάτο. |
Οι ποινές
Η παραβίαση των σχολικών αυτών κανονισμών συνοδευόταν από την επιβολή ποινών (κυρίως μείωση διαγωγής και αποβολές) στους μαθητές, οι οποίες ανακοινώνονταν από τον γυμνασιάρχη μετά την προσευχή: Αναφέρω μερικές. Σημειώνεται ότι η διαγωγή του μαθητή, η οποία ιεραρχείτο σε καλή- κοσμία - κοσμιωτάτη, μειωνόταν κυρίως για τη συνολική συμπεριφορά κατά τη διάρκεια του σχολικού έτους και βελτιωνόταν με απόφαση του Συλλόγου Διδασκόντων ή κατόπιν αιτήσεως του γονέα.
-Αποβολή επί οκταήμερον, διότι πήγε στον κινηματογράφο.
-Αποβολή επί οκταήμερον, διότι σύχναζε σε καφενεία.
-Αποβολή επί οκταήμερον, διότι παραβίασε τη νυχτερινή ώρα κυκλοφορίας.
-Αποβολή επί οκταήμερον για το κάπνισμα στις … τουαλέτες του σχολείου ή στους δρόμους της πόλης!
-Αποβολή επί επταήμερον για χυδαία ύβριν προς συμμαθητές ή συμμαθήτριες, για ράπισμα συμμαθητών ή συμμαθητριών!
-Αποβολή επί επταήμερον, διότι γελούσε κατά τη διάρκεια του μαθήματος.
-Αποβολή επί εξαήμερον , «διότι έφερον μεθ’ εαυτών βιβλίον άσχετον προς την ιδιότητά τους»!
-Αποβολή επί εξαήμερον για άσεμνες εκφράσεις προς συμμαθητές ή συμμαθήτριες.
-Αποβολή επί εξαήμερον, διότι μασούσε τσίχλα κατά τη διάρκεια του μαθήματος!
-Αποβολή επί πενθήμερον, διότι, παρά τις επανειλημμένες συστάσεις, δεν έκοψε τα μαλλιά, όπως ακριβώς το σχολείον είχε ορίσει.
-Αποβολή επί τριήμερον όλων των μαθητών της Τάξης για ομαδικό… σκασιαρχείο!
Ερωτήματα, προβλήματα, προβληματισμοί για διάλογο
Ίσως, όλοι οι παραπάνω αυστηροί περιορισμοί και υποχρεώσεις μαθητών και καθηγητών κατά τη λειτουργία των Γυμνασίων πριν από 60 και 70 χρόνια να είναι απίστευτοι για τους σημερινούς μαθητές και τους γονείς τους, αλλά όχι και για τους παππούδες τους και τις γιαγιάδες τους! Μπορεί οι τελευταίες να πέταγαν με χαρά τη μαύρη ποδιά τους και οι παππούδες τους το πηλήκιο μετά τη λήξη της σχολικής, όμως, καθώς «έκαστον των πριν υπαρξάντων προς το τελευταίον εκβάν κρίνεται», όπως έλεγε ο Θουκυδίδης, ακόμα και αν έλεγαν ότι ήταν «προοδευτικοί» (όλοι οι άλλοι Έλληνες είναι … οπισθοδρομικοί, σύμφωνα με την ετυμολογία και τη σημασία των δύο λέξεων!), θα παραδέχονταν ή θα παραδέχονται ότι, πράγματι οι κανονισμοί ήταν αυστηροί, αλλά το λιγότερο δεν τους έβλαψαν! Όπως, όχι δεν έβλαψαν, αλλά εξασφάλισαν πρωτιές και «ευ ζην» σε όλους τους μαθητές τους οι αείμνηστες καθηγήτριες και οι αείμνηστοι καθηγητές μας του Γυμνασίου της Παλαμαϊκής Σχολής Μεσολογγίου.
Αλλά, για τον φωτισμένο αυτόν άθλο (και μάλιστα σε μια περίοδο που η υλικοτεχνική υποδομή ήταν υποτυπώδης, οι αμοιβές ταπεινωτικές και το βιοτικό επίπεδο άθλιο) θα γράψω στο επόμενο με την παράκληση και δική σας παρέμβαση με λόγο και αντίλογο.
