γράφει η Ναταλί Φουντουκάκη
Συνήθεια: ο ρόλος της στην Εξέλιξη
Συνήθεια και Εξέλιξη ∙ δύο
έννοιες που αρχικά μοιάζουν εξ ορισμού ασύμβατες. Συνήθεια είναι μια
επαναλαμβανόμενη ενέργεια, που η εκτέλεσή της δεν απασχολεί ιδιαίτερα τη σκέψη
μας, ούτε απαιτεί κάποια προσπάθεια. Μας παραπέμπει λοιπόν σε κάποια ρουτίνα,
που τη θεωρούμε απολύτως φυσική, ίσως και κομμάτι του χαρακτήρα ή της
προσωπικότητάς μας. Εξέλιξη από την άλλη σημαίνει αλλαγή, πέρασμα σε ένα
επόμενο στάδιο, το οποίο είναι εξαρτημένο από ένα προηγούμενο, και έχει σαν
αποτέλεσμα κάποια προσαρμογή σε νέες συνθήκες ή βελτίωση μιας κατάστασης ή ενός
ανθρώπου ή πληθυσμών. Η Συνήθεια είναι συνδυασμένη στο μυαλό μας με τη
σταθερότητα και η Εξέλιξη με την αλλαγή. Είναι λοιπόν δυνατόν, δύο έννοιες
φαινομενικά αντίθετες να έχουν κάποιο κοινό σημείο αναφοράς, κάποια σύνδεση;
Ο Αριστοτέλης υποστήριζε ότι
«έξις δευτέρα φύσις», «η συνήθεια είναι η δεύτερη φύση του ανθρώπου», διαχρονικό
ρητό και επαληθευμένο στατιστικά και επιστημονικά στο πέρασμα των αιώνων. Η φύση όμως του ανθρώπινου είδους, επομένως
και του κάθε ανθρώπου ξεχωριστά, ακολουθεί τους νόμους της προσαρμοστικής
διαφοροποίησης και εξελίσσεται. Άρα, αφού η Συνήθεια είναι Φύση και η Φύση
παρουσιάζει Εξέλιξη, τότε και η Συνήθεια θα παρουσιάσει Εξέλιξη. Αυτή η
αντίφαση που προκύπτει μέσω της επαγωγικής σκέψης, δημιουργεί το εξής ερώτημα:
πώς γίνεται κάτι, που θεωρούμε σταθερό και αμετάβλητο, να αλλάζει; Για να
βγούμε από το αδιέξοδο, καλό θα ήταν η σκέψη μας να αλλάξει ρότα, όπως για
παράδειγμα να διερευνήσει τα αίτια της Συνήθειας και της Εξέλιξης. Μήπως είναι
οι ανάγκες μας; Δεν είναι αλήθεια πως οι συνήθειές μας όχι μόνο προκύπτουν,
αλλά και εξυπηρετούν κάποιες ανάγκες μας; Μα το ίδιο δε συμβαίνει και με την
εξέλιξή μας; Επομένως όταν οι ανάγκες μας αλλάζουν, φυσικό και επόμενο και
απαραίτητο είναι να αλλάξουμε και τις συνήθειές μας, ώστε να εξελιχθούμε. Ας
θυμόμαστε ότι, ως νοήμονα όντα, έχουμε την ικανότητα και τη δύναμη να
επιλέξουμε τι θα κάνουμε κατ’ επανάληψη, ποιες συνήθειες θα υιοθετήσουμε και ποιες
θα αποβάλλουμε, ώστε να αποτελούν σταθερά εφαλτήρια για τα εξελικτικά μας
άλματα.
Επόμενο άρθρο: «Αυτοί που δεν τόλμησαν, είναι βέβαιο ότι
έχουν χάσει», Oscar Wilde.
e-mail: nfountoukaki@gmail.com