Σάββατο 10 Ιουνίου 2017

Από το Μεσολόγγι του Παλαμά στο Μεσολόγγι των Αλυκών


Γράφει ο Θόδωρος Μυλωνάς
(Α! Μέρος)
Το Μεσολόγγι άρχισε να κατοικείται σύμφωνα με ιστορικά έγγραφα (ναυλοσύμφωνο του 1528) τέλος του 15ου ή αρχές του 16ου αιώνα. Επικρατούσα άποψη είναι ότι πρώτοι οικιστές ήταν Δαλματοί κουρσάροι.
Το κίνητρο της εγκατάστασης ήταν η απέραντη λιμνοθάλασσα που τους παρείχε εύκολη τροφή με τα ψάρια αλλά και ιδανικές συνθήκες για συγκομιδή και εμπορία του αλατιού.Στον επισυναπτόμενο χάρτη (Χ1), τμήμα ευρύτερου χάρτη από το βιβλίο του Γ. Κοκοσούλα με τίτλο ΜΕΣΟΛΟΓΓΙ 1830-1990, που αναφέρεται στην περίοδο λίγο πριν το 1930 (χρονολογία έναρξης κατασκευής του διαύλου-καναλιού και του λιμανιού στο Μεσολόγγι) φαίνεται η θέση των Άσπρων Αλυκών Β.Δ. της πόλης στο δρόμο προς το Αιτωλικό.

Το αβαθές της περιοχής, η μεγάλη περιβάλλουσα έκταση και η αυξημένη αλατότητα του νερού δημιούργησαν σιγά-σιγά τις προϋποθέσεις επέκτασης της παραγωγής του αλατιού με διάφορα έργα (όπως παρουσιάζονται στον επισυναπτόμενο χάρτη Χ2, που αποτελεί απόσπασμα του χάρτη Μεσολογγίου της Γ.Υ.Σ.). Τα έργα αυτά, που έγιναν κυρίως κατά την δεκαετία του 1970, ήταν:

          
1) Για την προστασία της οριοθετημένης έκτασης των Αλυκών και για τον έλεγχο της ποσότητας και της ποιότητας του νερού που διευθύνονταν στα «τηγάνια» (συγκεκριμένα εδαφικά τεμάχια) για την παραγωγή του αλατιού, κατασκευάστηκαν στην  ανατολική, νότια, και δυτική πλευρά (η βόρεια πλευρά ορίζονταν από τον Εθνικό δρόμο) χωμάτινοι φραγμοί με την υπόλοιπη λιμνοθάλασσα.                                                                                                          
2)  Για να έχει ο συγκεκριμένος όγκος νερού που κατέληγε στα «τηγάνια» τη μεγαλύτερη δυνατή αλατότητα, ώστε να απαιτείται λιγότερος χρόνος εξάτμισης του σε αυτά, δημιουργήθηκε μία τεράστια υδαταποθήκη-προθερμάστρα, νότια της πόλης του Μεσολογγίου, στην λιμνοθάλασσα της Κλείσοβας, δηλαδή ένας χώρος όπου δεν θα επιτρεπόταν καμιά εισροή είτε λυμάτων είτε όμβρίων από την πόλη παρά μόνο συμπλήρωση νέων ποσοτήτων ύδατος από την ανοιχτή θάλασσα του Πατραϊκού Κόλπου.                    
3) Δυτικά της πόλης του Μεσολογγίου ο χώρος του παλαιού διβαριού (ιχθυοτροφείου) της Πλώσταινας έκλεισε με χωμάτινο φραγμό ώστε να αποτελεί πλέον μια δευτερεύουσα προθερμάστρα.                                                                                                                        
4) Για την μεταφορά του νερού από την πρώτη προθερμάστρα της Κλείσοβας προς τα «τηγάνια» διανοίχθηκε ένα κλειστό κανάλι από ξένες εισροές, η λεγόμενη «συρμή». 

5) Την περίοδο αυτή άλλαξε όψη ολόκληρη η πόλη. Όλα τα έργα υποδομής που έγιναν εξαρτήθηκαν απόλυτα από τους περιορισμούς που επέβαλαν τα έργα των προηγούμενων (2), (3) και (4) παραγράφων. Μαζί με τους δρόμους και τις πλατείες κατασκευάσθηκαν και τα δίκτυα ύδρευσης, ομβρίων και λυμάτων με τον βιολογικό καθαρισμό της πόλης. Για το δίκτυο ομβρίων εγκαταστάθηκαν και άρχισαν αμέσως να λειτουργούν τρία αντλιοστάσια στις θέσεις «Γηροκομείο», «Γήπεδο», και «Μοτίβο».
Το έτος 2005 ως Αγρονόμος Τοπογράφος Μηχανικός και υπεργολάβος του έργου της επέκτασης του σχεδίου της πόλης του Μεσολογγίου βόρεια των τειχών της παλαιάς πόλης στην περιοχή της Καλλονής, όπως φαίνεται στον επισυναπτόμενο χάρτη (Χ2), είχα την ευθύνη  υλοποίησης της μελέτης κατασκευής. Μελετώντας τα σχέδια διαπίστωσα ότι η υψομετρική μελέτη βασίστηκε καθ΄ολοκληρίαν στο υπάρχον αντλιοστάσιο που είχε κατασκευασθεί, στη θέση «Γηροκομείο». Παρ΄ ότι υπήρχε μεγάλη υψομετρική διαφορά από το βόρειο τμήμα της περιοχής πλησίον της παλαιάς Εθνικής οδού (φανάρια της Αγριλιάς με υψόμετρο 13.00 μ.) μέχρι το νοτιότερο άκρο στη θέση ΚΕΓΕ έξω από τον Κήπο των Ηρώων (με υψόμετρο 2.70 μ.), δεν προβλέπονταν, όπως επιβάλλεται από κάθε επιστημονική άποψη, πλέγμα των οριζοντίων και καθέτων δρόμων, που να παρουσιάζουν μια κλίση προς τη θάλασσα, ώστε η απορροή των ομβρίων να γίνεται με φυσική ροή, αλλά όλο το δίκτυο είχε προσαρμοστεί έτσι ώστε τα όμβρια να κατευθύνονται προς το αντλιοστάσιο του «Γηροκομείου». Στην ερώτησή μου προς τον Δήμο αν θα μπορούσα να μελετήσω τροποποίηση της υψομετρικής μελέτης ώστε τα όμβρια της υπόψη περιοχής να διοχετεύονται σε αγωγούς κατευθείαν προς τη θάλασσα, δεδομένου ότι από την υψομετρική έρευνα που έκανα ήταν δυνατή αυτή η αλλαγή, χωρίς την χρήση του αντλιοστασίου «Γηροκομείο», η απάντηση ήταν πως υπάρχει σχετική σύμβαση με τις Αλυκές ΑΕ για να μην αλλοιώνεται το νερό από τα όμβρια στις δύο προθερμάστρες. Σημειωτέον ότι μετά την τελική δόμηση στον χώρο αυτό της επέκτασης του σχεδίου της «Καλλονής» από την τσιμεντένια πλάκα που θα δημιουργηθεί στο μέλλον με την ολοκλήρωση των δρόμων –πεζοδρομίων και κατασκευών, οικιών-κοινής ωφελείας, ο φόρτος των ομβρίων υδάτων θα αυξηθεί τουλάχιστον, με τις καλύτερες συνθήκες, κατά 4 φορές.
Η παλαιά πόλη του Μεσολογγίου που ορίζεται βόρεια από το τείχος του κήπου Ηρώων και νότια από την λιμνοθάλασσα περιλαμβάνει μια έκταση περίπου (1.000μ.Χ1.000μ.)  δηλαδή 1.000.000 μ2 ενώ η επέκτασή της στην περιοχή «Καλλονή», περιλαμβάνει μια έκταση περίπου 1.500.000 μ2. Στη τελευταία πλημμύρα που έγινε τον Οκτώβριο του 2016, με 0.30μ/μ2 βροχόπτωση σε μερικές ώρες έπεσε νερό 0,30 Χ1.000.000μ2 στην πόλη που σημαίνει ότι κατακλίσθηκε με 300.000 τόνους νερού. Τα αποτελέσματα ήταν καταστροφικά. Να φανταστούμε πλέον τι θα συμβεί μετά από ορισμένα χρόνια στην πόλη όταν δομηθεί ολόκληρη η περιοχή της «Καλλονής» των 1.500.000 μ2. Σήμερα υπάρχουν εκεί ακόμη χωράφια και τα όμβρια ύδατα σε μεγάλο ποσοστό απορροφώνται από το έδαφος και μικρή ποσότητα διοχετεύεται στον κεντρικό αγωγό του Αγίου Αθανασίου και από εκεί στο αντλιοστάσιο «Γηροκομείο» για να παροχετευτούν στη συνέχεια από το αντλιοστάσιο του ΤΟΕΒ (θέση Αποστολόπουλου) στην ανοιχτή θάλασσα έξω από τις Αλυκές. Όταν όμως ολοκληρωθεί η «τσιμεντένια» πλάκα της περιοχής αυτής με ασφαλτοστρωμένους δρόμους-πεζοδρόμια και η δομήσιμη επιφάνεια καλύψει το 70% (σύμφωνα με πολεοδομικούς όρους), σε μια παρόμοια νεροποντή ο όγκος της βροχής θα αγγίζει τα 1.500.000Χ0.30=450.000 μ3 δηλαδή 450.000 τόνοι, από τον οποίο όγκο η τελική ακάλυπτη επιφάνεια (αυλές- πράσινο) θα απορροφήσει το πολύ 20% ποσοστό του όγκου του νερού της βροχής. Σε αυτή την περίπτωση το αντλιοστάσιο μόνο του «Γηροκομείου» είναι αδύνατο να δεχτεί για να παροχετεύσει όλον αυτόν τον όγκο των ομβρίων. Η συνέπεια για την πόλη θα είναι περισσότερο τραγική από τη προηγούμενη πλημμύρα διότι όλος ο όγκος αυτός λόγω βαρύτητας θα διολισθήσει μέσα στη πόλη.
Συνεχίζεται