Παρασκευή 1 Δεκεμβρίου 2017

Σκέψεις...

γράφει η Ναταλί Φουντουκάκη
Το φαινόμενο Ντάνινγκ–Κρούγκερ είναι μια γνωστική προκατάληψη στην οποία σχετικά ανειδίκευτα άτομα υποφέρουν από απατηλή ανωτερότητα, αξιολογώντας λανθασμένα την ικανότητά τους να είναι πολύ υψηλότερη από ό, τι πραγματικά είναι. Το φαινόμενο παρατηρήθηκε πειραματικά για πρώτη φορά σε μια σειρά πειραμάτων από τους Ντέιβιντ Ντάνινγκ και Τζάστιν Κρούγκερ του τμήματος ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Κορνέλ το 1999. Η μελέτη ήταν εμπνευσμένη από την περίπτωση του ΜακΆρθουρ Γουίλερ, ενός ανθρώπου που λήστεψε δύο τράπεζες, μετά την κάλυψη του προσώπου του με χυμό λεμονιού, με την εσφαλμένη πεποίθηση ότι, επειδή ο χυμός λεμονιού μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως αόρατο μελάνι, θα μπορούσε να αποτρέψει το πρόσωπό του από το να καταγραφεί στις κάμερες παρακολούθησης.
Η απατηλή  βεβαιότητα της γνώσης! Πάντα με εντυπωσίαζαν, και ακόμη με εντυπωσιάζουν, εκείνοι οι άνθρωποι που υποστηρίζουν τις απόψεις τους με επιμονή, στηριζόμενοι στη σιγουριά του «αλάνθαστου». Κάθε φορά που συναντώ τέτοια φαινόμενα, σκέφτομαι τι καταπληκτικά θα πρέπει να αισθάνονται αυτά τα άτομα, μέσα στην αφέλεια της απολυτότητας και στην πλάνη της ασύγκριτης ευφυΐας τους. Ομολογώ ότι κάθε φορά που κάποιος με αδιαλλαξία και επιμονή υποστηρίζει μια άποψη, είναι αδύνατο να μην κάνω αντιπαράθεση με την ιστορική,  σοφή και συνάμα ταπεινή φράση του Σωκράτη, «Ἓν οἶδα ὅτι οὐδὲν οἶδα». Ωστόσο, δε  χρειάζεται να είναι κανείς φιλόσοφος για να καταλάβει το εξής απλό...τα δεδομένα πάνω στα οποία στηρίζεται η γνώση, συνεχώς αλλάζουν και τροποποιούνται, με αποτέλεσμα κάτι που ίσχυε παλαιότερα, να μην ισχύει την τωρινή στιγμή ή να ισχύει σε μια άλλη εκδοχή του. Τρανταχτό παράδειγμα, οι επιστήμονες του CERN, του μεγαλύτερου ερευνητικού κέντρου για τη Φυσική στοιχειωδών σωματιδίων στον κόσμο. Αυθεντίες, που διερευνούν τα μυστικά του Σύμπαντος, με μακροχρόνιες έρευνες, θεωρίες και πειράματα, έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό, την έλλειψη απολυτότητας. Γνωρίζουν ότι ακόμη και μια καινούργια ιδέα, μπορεί να αλλάξει την κατεύθυνση της έρευνάς τους και να τους οδηγήσει σε καινούργιες ανακαλύψεις. Το οξύμωρο στην καθημερινότητα είναι, ότι άνθρωποι που υποστηρίζουν φανατικά τις θέσεις και τις απόψεις τους, στην πορεία αποδεικνύονται, αν όχι λανθασμένοι, τουλάχιστον ημιμαθείς και ελλιπείς. Μάλλον, ο αρρωστημένος εγωισμός, η άγνοια και η κακή κρίση, δημιουργούν ένα εκρηκτικό συνδυασμό, που ευθύνεται για τη μειωμένη ή στρεβλή αντίληψη, καθώς και για την εμμονή σε αυτή.   Tο φαινόμενο Ντάνινγκ-Κρούγκερ εξηγεί γιατί οι ανίκανοι άνθρωποι δεν αναγνωρίζουν πόσο ανίκανοι είναι. Η απλοϊκή εξήγηση είναι, ότι δεν το γνωρίζουν, επειδή ακριβώς είναι ανίκανοι. 
Η αλήθεια είναι ότι όλοι μας είμαστε εν δυνάμει υποψήφια θύματα της υπερεκτίμησης της επάρκειάς μας. Αυτή και μόνο η συνειδητοποίηση αρκεί, για να μας θυμίζει, ότι η αντίληψη του εαυτού μας και του κόσμου γύρω μας απαιτεί ανοιχτό μυαλό, σεβασμό στη διαφορετικότητα, ταπεινοφροσύνη και διαρκή διερεύνηση.